Intersectioneel feminisme: een snelcursus voor mannen, vrouwen en alles daartussen in en daarbuiten.
‘Vraag mij alsjeblieft niet om een deel te onderdrukken, omdat het jou niet uitkomt. Of dat jij er niet gemakkelijk door voelt, omdat jij er niks van weet en denkt van: ‘’Shit, wat moet ik hier nou mee?’’ Dat is jouw probleem, niet de mijne. Laat mij gewoon mens zijn in mijn volledigheid.’ – Naomie Pieter, 2020.
In de volgende tekst zal het woord ‘vrouw’ veelvuldig worden gebruikt: met vrouw bedoel ik iedereen die zich (soms) als vrouw identificeert. Voor mannen geldt hetzelfde.
Op Internationale Vrouwendag in 2021 kan een term als intersectioneel feminisme niet achterblijven. Intersectionaliteit is een term waar je inmiddels misschien wel eens tegen aan bent gelopen. Misschien wel als de door Gloria Wekker geïntroduceerde vertaling: kruispuntdenken. Het heeft misschien een (niet zo) kleine uitleg nodig. Intersectioneel feminisme is een combinatie van twee moeilijke begrippen. Voor het gemak ontleden wij deze twee begrippen.
"Vormen van onderdrukking en oppressie staan met elkaar verbonden."
De term: Intersectionaliteit is geïntroduceerd door Kimberlé Crenshaw. Zij ondervond dat maatschappelijke ongelijkheid zich voordoet in overlapping van verschillende diversiteitselementen. Zo bedoelt zij dat de ervaring van vrouwen van kleur niet simpelweg een optelsom van racisme en seksisme is, maar dat er interactie tussen deze en andere factoren (zoals klasse, religie, seksuele oriëntatie) plaatsvindt. Vormen van onderdrukking en oppressie staan met elkaar verbonden.
Audre Lorde, Caraïbisch- Amerikaans feministe, geeft hiervan een uitleg in haar autobiografische boek Zami: A new spelling of my name. Het boek gaat over hoe het is om zwart, lesbisch en dochter van migranten te zijn in New York. Zij vertelt hoe zij opmerkt bij haar witte, lesbische vriendinnen hoe zij geen idee hebben van het racisme wat zij ervaart. Waar zij denken te weten hoe het is om niet geaccepteerd te worden op basis van hun gender, seksualiteit en eventueel klasse, hebben zij niet te maken met het racisme waar een zwarte, lesbische vrouw, als Audre Lorde zelf, mee te maken heeft. Zij zouden zich situationeel nog kunnen schikken naar de witte, heteroseksuele norm. Lorde niet: haar onderdrukking staat op haar huid geschreven.
Met andere woorden als voorbeeld: Witte cis- vrouwen (vrouwen die geboren zijn met de geslachtskenmerken van een vrouw en zich ook vrouw voelen) krijgen in hun leven misschien te maken met seksisme, cis vrouwen van kleur ook met racisme, voor queer vrouwen van kleur komt daar ook nog homofobie bij en trans queer vrouwen van kleur transfobie en geweld. Deze vormen van onderdrukking zijn niet los van elkaar te zien, want alle factoren samen vormen iemands identiteit.
Hoewel Kimberlé Crenshaw de term: intersectionaliteit introduceerde, komt de ideologie van intersectionaliteit al uit de 19de eeuw, waar Sojourner Truth in haar lezing de legendarische woorden: ‘Ain’t I a woman?’ uitsprak. Doelend als tegengeluid tegen het wit feminisme waar zij zich geen onderdeel van voelde en zich niet mee kon identificeren.
En als je er nog bij bent, ga ik nu over op de term: feminisme. Veel mensen hebben moeite met dit begrip. Soms lijkt het wel iets vies. Een term die schuurt en ongemak opbrengt. Maar je moet snappen waar je tegen vecht:
Nederlandse vrouwen verdienen gemiddeld 16,9% minder dan mannen.
34% uit de Tweede Kamer is vrouw, hier zit geen zwarte vrouw tussen.
Vrouwentepels worden verwijderd van Instagram, mannentepels niet.
Mannen hebben niet de vrijheid rokken of jurken te dragen, zonder uitgelachen of bejegend te worden.
Vaders krijgen in Nederland maar vijf dagen vaderschapsverlof.
En de lijst is langer en langer. Als ik naar huis loop in de avond houd ik mijn sleutels in mijn handen als de Wolverine ter zelfverdediging. Ik voel mij als vrouw vaak minder serieus genomen en er wordt door vreemden aan mij en mijn vriendin gevraagd wie het mannetje van de twee is. Daarnaast worden we door mannen nageroepen en gevraagd of ze mee mogen doen als ik met haar zoen of haar handen vast houd op straat. Het geeft mij bijna het gevoel alsof wij niet compleet zijn. Alsof de liefde pas echt legitiem is als er een man bij komt kijken. We worden geseksualiseerd en er wordt een fetisj van ons gemaakt, maar wanneer er liefde bij komt kijken klopt er opeens iets niet. En ik zeg vaak niet eens wat terug, want daar voel ik me in de meeste gevallen te geïntimideerd voor.
"Een man moet gespierd zijn, heldhaftig, hij moet over zijn gevoelens durven praten, maar niet huilen, huilen is voor mietjes."
En dit is niet alleen om mannen bewust te maken van het probleem. Ook vrouwen dragen bij aan het naar beneden halen van elkaar. We dragen allemaal ons aandeel bij aan een patriarchaal systeem (maatschappijvorm waarin mannen en mannelijkheid als menselijke norm wordt gezien, en alles dat met mannelijkheid geassocieerd wordt hoger wordt gewaardeerd dan vrouwelijkheid) waarin we over vrouwen hun seksleven, lichamen, interesses, normen en waarden en voortkomen oordelen. Vrouwen oordelen over het hebben van te veel seks, te weinig seks, te sexy kleden, te preuts gedragen. We oordelen over elkaars vetrollen, over hoe je iemands ribben kan tellen, wat een kleine borsten iemand heeft, wiens borsten sowieso nep zijn en dat je dat écht ziet. Iemand die paardrijdt vinden we echt een tutje, iemand die veel make- up draagt doet dat sowieso voor de mannen, iemand die een man voor zich laat betalen is écht totaal niet geëmancipeerd, een vrouw die graag op de voorgrond treedt is hysterisch. En een man? Een man moet gespierd zijn, heldhaftig, hij moet over zijn gevoelens durven praten, maar niet huilen, huilen is voor mietjes.
En als je nu denkt: ‘Ja, maar zo denk ik helemaal niet’. Dat is heel mooi. Maar we leven in een maatschappij waar deze oordelen je om de oor vliegen. En de druk om je naar je genderrol te gedragen en deze zo uit te voeren dat deze voor iedereen schikt werkt vermoeiend. Daarnaast blijft de ongelijkheid tussen gender bestaan en is deze genderongelijkheid intersectioneel in zoveel andere en verschillende vormen van ongelijkheid terug te vinden. De ene zijn privilege, werkt op een ander als zijn/haar/diens onderdrukking.
"Ik zelf voel mij trots om mij intersectioneel feministe te noemen. Ik ben een witte queer cis- vrouw met een bi- culturele achtergrond en ben lerende om mijn activisme altijd zo inclusief mogelijk in te zetten."
Ik zelf voel mij trots om mij intersectioneel feministe te noemen. Ik ben een witte queer cis- vrouw met een bi- culturele achtergrond en ben lerende om mijn activisme altijd zo inclusief mogelijk in te zetten. Ik zie intersectioneel feminisme niet zo zeer als een aparte beweging, dan als een overkoepeling van alle vormen van feminisme. We kunnen ons activisme niet beperken tot een beweging, want er zijn overlappingen en kruispunten. Het mooiste zou zijn om deze kruispunten te omarmen en de waarde in te zien van diversiteit. Zolang (institutioneel) seksisme, racisme, validisme, homofobie, transfobie, discriminatie op basis van religie en op basis van leeftijd ons nog tegenhouden in de weg naar gelijkheid en inclusie, moeten wij ons hard maken. Niet op een van deze fronten, maar op allemaal. Het een sluit het ander niet uit. En dan het liefst ook niet alleen vandaag, op Internationale Vrouwendag, maar op elke dag. We zijn nog lang niet klaar.
De boeken die gebruikt zijn om dit stuk te schrijven en ik jou ook van harte aanraad zijn:
D. van Linge, Feminist Fataal (2019) Uitgeverij: Das Mag B.V
G. Wekker, Witte onschuld (2017) Uitgeverij: Amsterdam University Press
A. Lorde, Een nieuwe spelling van mijn naam (1982) Uitgeverij: Sara
D. Borrel & M. Deelen, Krabben (2020) Uitgeverij: Nijgh & van Ditmar
Georgia Heinze
Student Culturele en Maatschappelijke Vorming